آیا شهادت به ولایت حضرت علی در اذان بدعت است؟

 

جواب اجمالی:

شهادت بر ولایت امیر المؤمنین علی ابن ابیطالب ـ علیه السلام ـ ، بنا بر نظر شیعه جزء اذان نمی‎باشد، امّا شهادت بر ولایت آن حضرت، از اصول دین و کامل کننده شهادت بر توحید و نبوت می‎باشد. از این رو گفتن آن، با توجه به روایات شیعه و سنّی لازم است.

جواب تفصیلی:

شهادت بر ولایت امیرالمؤمنین حضرت علی ـ علیه السّلام ـ  در اذان از مسائل اختلافی بین علمای شیعه و سنّی است که ریشه‎ای بسیار عمیق دارد. این که به شیعه نسبت داده شود، شهادت بر ولایت را جزء اذان می‎داند، ادّعایی بی‎پایه  و اساس است چرا که مشهور علمای شیعه قائل به عدم جزئیت آن در اذان می‎باشند. این مطلب نیز درست است که بدعت در دین باطل و حرام است، امّا منظور از بدعت آن است که در احکام دین اسلام ـ آن‎گونه که خداوند به وسیله پیامبر ـ صلی‎الله علیه و آله ـ برای مسلمانان تکلیف کرده است ـ تغییر ایجاد نموده به طوری که یا از آن بکاهیم یا بر آن اضافه کنیم. مثل اینکه عمر بن الخطاب دستور ممنوعیّت متعد (ازدواج موقت) را که در زمان پیامبر اکرم ـ صلی‎الله علیه و آله ـ حکم الهی وسنّت نبوی بود و پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ به آن امر فرموده بود[1]، صادر نمود و عاملین به این سنّت را مجازات می‎کرد[2] و خودش می‎گفت: «متعتان کانتا علی عهد رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ و أنا أنهی عنهما و أعاقب علیهما متعة الحج و متعه النساء[3]؛ یعنی دو متعه‎ای که در زمان رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ اجرا می‎شد، من از آن‎ها نهی می‎کنم و عامل بر آن دو یعنی تمتع در حج و عقد انقطاعی را مجازات می‎کنم. و همین طور در اذان برداشتن «حی علی خیر العمل» و گفتن جملة«الصلاة خیر من النوم،» این‎ها و بسیاری دیگر بدعتهایی است که در دین اسلام صورت گرفته است. امّا در مورد دلیل ذکر شهادت بر ولایت در اذان باید گفت که علمای شیعه آن را به دلیل خاص ثابت نمی‎دانند، بلکه آنرا از دلیل عام یعنی اطلاقات عموم ادلّه و فحوای آن لازم می‌دانند و شهادت ثالثه را سنّتی می‎دانند که از بزرگترین اصول مذهب است با این که از فصول اذان به شمار نمی‎رود به طوری که شهادت بر ولایت را کامل کنندة شهادت بر توحید و نبوت دانسته و مانند صلوات در اذان است که استحباب آن پس از ذکر نام شریف پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ ثابت است، لیکن نه از دلیل خاص بلکه از روی دلیل عام. امّا ادعّای دیگر که امامان شیعه اذان را بدون شهادت بر ولایت ذکر می‎کردند نیز باطل و بی اساس است چرا که با توجّه به روایات و کلام امام صادق ـ علیه‌السلام ـ این مطلب از صحت به دور است و اگر در مواردی هم ذکر شده باشد از روی تقیّه و حفظ اصل اسلام صورت گرفته است و اگر این شهادت بر اذان ایرادی وارد می‎ساخت یقیناً شیعیان را از آن منع می‎کردند در حالی که منعی وجود ندارد، بلکه تأکید و تصریح به آن نیز شده است. مثل روایتی که از پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل می‎کنند که، روزی یکی از مسلمانان خدمت آن حضرت رسید و عرضه داشت: یا رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ چند روزی است که حرفهای تازه می‎شنوم که قبلاً نشنیده بودم. پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ از او می‎پرسند: مگر چه شنیده‎ای؟ مرد عرب پاسخ می‎دهد: می‎گویند سلمان و اباذر در اذان خود پس از شهادت به رسالت شما، با گفتن «اشهد انّ علّیاً ولیّ الله» اقرار به ولایت علی بن ابی طالب ـ علیه السّلام ـ می‎کنند. رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: مطلب را درست و خوب شنیده‎ای؛ سلمان و اباذر کار صحیحی انجام می‎دهند. پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ در ادامه می‎فرمایند: مگر پیام خدا و گفتار مرا در روز غدیر فراموش کرده‎ای؟ سپس با یادآوری عبارت «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» آن مرد عرب را از پیمان شکنی بر حذر داشته و فرمودند: هر که چنین کند به ضرر دین و دنیای خود اقدام کرده است.[4] به این ترتیب معلوم می‎شود که پس از واقعة غدیرخم و در دوران حیات پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ شهادت به ولایت در اذان مطرح بوده و پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نیز آنرا تأیید وتصدیق نموده‎اند.

در پایان نظر بعضی از علمای شیعه را در این خصوص ذکر می‎نماییم:

1ـ مرحوم صاحب جواهر[5] (ره) می‎گوید: شهادت بر ولایت در اذان مانعی ندارد امّا نه با این نیّت که جزء اذان باشد بلکه به جهت عمل نمودن به این حدیث که امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‎فرمایند: «هر گاه یکی از شما گواهی بر توحید و نبوت داد باید بگوید، علیٌ امیرالمومنین ولیّ الله» واین گونه اضافه ضرری به موالات و ترتیب میان فصول اذان نمی‎رساند، بلکه مانند صلوات است.... و اگر اتفاق و قبول اصحاب بر عدم جزئیت آن در اذان نبود، ممکن بود ادّعای جزئیت آن را بنماییم و این به آن خاطر است که دلیل عام، صلاحیت بر مشروع بودن حکم خاص را دارد.

2ـ محدث قمی می‎گوید: علامه حلّی در منتهی آورده است که بنابر حدیث امام صادق ـ علیه السّلام ـ که می‎فرماید: هر گاه یکی از شما گفت «لا اله الا الله، محمد رسول الله» سپس بگوید «علی امیرالمومنین ولی الله»، استحباب گفتن آن به طور عموم معلوم می‎شود واذان یکی از موارد مذکور است.[6]

1184م
 
 
 
«والسّلام»

--------------------------------------------------------------------------------

[1] . صحیح مسلم، ج1، ص474 و قرطبی، ج2، ص365

[2] . صحیح مسلم، ج1، و ابن ربیع، تیسیرالوصول، ج4، ص262 و ابن حجر، فتح الباری، ج9، ص141.

[3] . البیان والتبیین جاحظ، ج2، ص223 و تفسیر قرطبی، ج2، ص307.

[4] . سید محمد شیرازی، الفقه، ج19، ص331 (در کتاب السیاسة الحسینیه، شیخ عبدالعظیم می‎گوید: در یک کتاب خطی درمکتبة ظاهریه دمشق کتابی دیدم به نام «السلافة فی امر الخلافه» تألیف الشیخ عبدالله مراغی از اعلام و علمای بزرگ سنی قرن هفتم، که این مطلب را در کتاب  خویش آورده است).

[5] . محمد حسن نجفی، جواهر الکلام، ج9، ص87.

[6] .شیخ عباس قمی، سفینة البحار، ج1، ص16.

نوشته شده در جمعه 87 شهریور 29ساعت ساعت 3:27 عصر توسط محمد نوروزی| نظر بدهید